Nhận thức ảnh hưởng đến các chức năng cơ bản của quý vị như trí nhớ, sự tập trung và các tương tác hằng ngày trong cuộc sống. Hiểu được cách nhận thức hoạt động có thể giúp quý vị bảo vệ và cải thiện nó.
Nếu quý vị từng quan sát một em bé học các kỹ năng mới, chẳng hạn như nói chuyện hoặc phản ứng với âm thanh, quý vị đã chứng kiến quá trình phát triển của nhận thức. Nhận thức là tập hợp các khả năng về cơ bản cho phép chúng ta hoạt động độc lập trong thế giới xung quanh, bao gồm các hoạt động tâm thần như chú ý, ghi nhớ, học hỏi và tự kiểm soát.
Nhận thức là một trong các danh mục phụ được đo lường trong MHQ. Những khả năng này là nền tảng cho các hoạt động ở cấp độ cao hơn.
Nếu quý vị có nhận thức lành mạnh, quý vị có thể:
- Thể hiện khả năng tự kiểm soát trong suy nghĩ và hành động
- Học và thực hiện các kỹ năng mới
- Hình thành ngôn ngữ và giao tiếp với người khác
- Ghi nhớ thông tin quan trọng
- Tập trung vào các công việc cơ bản và nhận biết những gì đang diễn ra xung quanh quý vị
Ngược lại, nếu quý vị gặp vấn đề trong lĩnh vực này, quý vị có thể:
- Vật lộn với các hành vi cưỡng chế
- Không thể thư giãn hoặc tĩnh lặng, ngay cả khi cần thiết
- Nghe, nhìn, cảm nhận, ngửi hoặc nếm thấy những thứ không có thật ở hiện tại (ảo giác)
- Thỉnh thoảng cảm thấy bối rối hoặc tư duy chậm chạp, dẫn đến không hiểu được vấn đề
Nguyên nhân của nhận thức thấp
Có nhiều lý do khiến nhận thức bị ảnh hưởng. Có một số tình trạng như ADHD, liên quan đến các khó khăn về chú ý và tập trung, vốn là một khía cạnh của nhận thức. Một số tình trạng khác, chẳng hạn như rối loạn phổ tự kỷ (ASD), cũng có thể liên quan đến khó khăn trong xử lý cảm giác – một khía cạnh khác của nhận thức. Chứng sa sút trí tuệ cũng thường ảnh hưởng đến trí nhớ và khả năng hoạt động hằng ngày, trong khi trầm cảm, rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) và rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) đều có các triệu chứng liên quan đến nhận thức. Trên thực tế, có rất ít tình trạng sức khỏe tâm thần và thần kinh không ảnh hưởng đến nhận thức dưới một hình thức nào đó.
Đôi khi, một thay đổi lớn hoặc đột ngột về nhận thức có thể do một tình trạng y tế hoặc chấn thương não gây ra. Nếu quý vị trải qua sự thay đổi lớn như vậy, chẳng hạn như bối rối về vị trí của mình hoặc những gì đang xảy ra (hoặc quý vị chứng kiến điều này ở người khác), hãy gọi ngay cho dịch vụ cấp cứu ở khu vực của quý vị. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo cho một vấn đề nghiêm trọng hơn và việc tìm kiếm trợ giúp ngay lập tức có thể tạo ra sự khác biệt.
Nếu quý vị không gặp thay đổi đột ngột nào gần đây, nhưng có điểm nhận thức đặc biệt thấp trên MHQ (từ 0 trở xuống), quý vị nên được đánh giá bởi chuyên gia y tế sớm nhất có thể. Một bác sĩ chuyên khoa có thể giúp quý vị xác định nguyên nhân gây nhận thức thấp và khắc phục nó.
Tôi có thể tăng cường nhận thức của mình không?
Cách thức và khả năng tăng điểm trong ngắn hạn phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra vấn đề. Nếu trước đây quý vị từng được chẩn đoán về một vấn đề sức khỏe tâm thần hoặc thần kinh và vấn đề đó ảnh hưởng đến khả năng hoạt động hằng ngày, thì quý vị nên xử lý và quản lý vấn đề đó trước tiên. Thuốc men và hỗ trợ về hành vi từ một chuyên gia trị liệu hoặc bác sĩ chuyên khoa khác có thể giúp quý vị giảm bớt các triệu chứng, hoặc có thể đơn giản hóa những khía cạnh cuộc sống mà quý vị đang gặp khó khăn.
Ví dụ: nếu quý vị đang vật lộn với các vấn đề về sự tập trung, đôi khi có thể giải quyết bằng thuốc, cũng như việc thay đổi chế độ ăn uống và lựa chọn hoạt động. Bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia trị liệu quen thuộc với những thách thức này cũng có thể giúp quý vị đơn giản hóa các công việc hằng ngày, hỗ trợ học các kỹ năng mới hoặc tìm kiếm trợ giúp cho những điều đặc biệt khó khăn đối với quý vị.
Nếu quý vị có điểm nhận thức dương trên MHQ, vẫn có các cách để dần dần cải thiện và bảo vệ điểm số này theo thời gian. Ví dụ: theo Harvard Health, một số hoạt động kết hợp việc học tập cả về thể chất và tinh thần, như thái cực quyền, có thể tăng cường chức năng não. Harvard Health cũng chỉ ra rằng cải thiện sức khỏe thể chất thông qua chế độ ăn uống và tập luyện có thể cải thiện chức năng não. Quý vị cũng có thể tìm đến bác sĩ để cải thiện huyết áp, đường huyết và cholesterol. Những yếu tố này góp phần vào sức khỏe não bộ và quan trọng cho cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
Việc liên tục thử thách bộ não cũng là một ý kiến hay. Nhiều người biết rằng các hoạt động như giải ô chữ và trò chơi toán học có thể hỗ trợ sức khỏe não bộ và nhận thức. Hãy tìm những trò chơi trí tuệ vừa thú vị vừa có tính thách thức đối với quý vị.
Nhận thức ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong cuộc sống của quý vị và có thể bị tác động bởi nhiều yếu tố khác nhau. Quan trọng là quý vị cần biết điểm nhận thức của mình và tìm kiếm trợ giúp nếu cần thiết.